KAKAWIHAN BUDAK BAHEULA

Lucu, barudak kelas tilu SD nyaranyi dina panggung bari tinggaritek jaroged. Naon nu dikawihkeunana ? Lagu dangdut…! Nu lalajo kaasup kolot-kolot kaleprok, kataji. Enya kuring ge kataji ku walanterna. Tapi hate bet jadi rempan…Emh, deudeuh teuing budak Sunda leuwih wanoh kana lalaguan nu jalebrog. Ku kolotna teu diwanohkeun kana lalaguan anu pas jeung alam pikir barudak.

Baheula kakawihan barudak teh luyu jeung jiwa barudak. Bijil tina pangaruh alam nu masih asri. Blung-blongna lembur, cur-corna cai, rajegna tatangkalan jadi ilham kana tumuwuhna kawih. Nepi ka saolah-olah jadi bagian tina “kawihna” alam. Kiwari eta kakawihan teh kawas geus sirna. Nu kari, ukur galindengna dina panineungan.

Ditilik tina guguritanana, kawih barudak baheula teh kawas nu diluyukeun jeung kaayaan mangsa maranehna ngawih. Upamana dina mangsa keur ulin, keur heureuy, keur milampah hiji kaulinan, atawa memang keur karakawihan.

Conto nu kuring inget keneh, atawa inget-inget poho :

1.Waktu keur ulin dina dahan :

Eundeuk eundeukan lagoni
Meunang peucang sahiji
Leupas deui ku nini
Beunang deui ku aki

Eundeuk-eundeukan cangkuang
Bale bandung paseban
Meunang peucang pa ujang
Leupas deui ku akang

( judul kawih : Eundeuk-Eundeukan )

2.Waktu keur diuk bari suku dirumbaykeun :

Ucang-ucang angge

Mulung muncang diparanje

Digogog ku anjing gede

Anjing gede nu pa lebe

Ari gog, gog cungungung

Ari gog, gog cungungung

( judul kawih : Ucang Angge )

3.Waktu keur cungkelik cungkedang :

Cungkelik cungkedang , budak leutik hayang gedang *)

( judul kawih : Cungkelik Cungkedang )

4.Waktu keur ulin ningali bulan :

Bulantok-bulantok, aya bula sagede batok
Bulanting-bulanting, aya bulan sagede piring

Bulantok-bulantok, bulan gede bulan montok

Bulantok-bulantok, moncorong sagede batok
( judul kawih : Bulantok )

5.Waktu keur ulin di buruan atawa di tegalan :

Oray-orayan, luar léor mapay sawah,
Entong ka sawah, paréna keur sedeng beukah,
Oray-orayan, luar léor mapay kebon,
Entong ka kebon, loba barudak keur ngangon,

Mending gé teuleum, di leuwi loba nu mandi,
Saha nu mandi
Anu mandina pandeuri.

( judul kawih : Oray-Orayan )

6.Waktu keur ulin di reuma, di tegalan atawa di leuweung :

(1)

Jaleuleu….. ja, tulak tuja eman….. gog

Seureuh leuweung….. bay, jambe kolot….. bug

Ucing katinggang songsong , ngek !

( judul kawih : Jaleuleu )

(2)

Ole ole ogong  - melak cabe diTarogong

Dihakan ku anak bagong - Diudag ka leuweung ganggong

( judul kawih : Ole-Ole Ogong )

7.Waktu keur ulin di saung :

Ojok-ojok uang-aung, ngarojok anu di saung,
Nu di saung bau sigung,dirojok lumpat ka lisung,
Hup dengdo, hup dengdo….
( judul kawih : Ole-Olean )

8.Waktu keur ulin ngadagoan raat hujan :

(1)
Trang-trang kolentrang, si londok paeh nundutan
Tikusruk kana durukan, mesat gobang kabuyutan

Nyeh prot…nyeh prot…

( judul kawih : Trang Trang Kolentrang )

(2)

Hujan poyan nyiwit ceuli saeutik…. *)

( judul kawih : Hujan Poyan )

*) hantem dibalikan deui sakahayang.

9.Waktu keur heureuy ngambeu nu hitut :

Tat tit tut daun sampeu, saha nu hitut saha nu ngambeu

Ditembak ku raja mentut, balik-balik ngaburusut

Tat tit tut daun kaliki, saha nu hitut budak lalaki

Ditembak ku raja mentut, balik-balik ngaburusut

Tat tit tut daun kanyere, saha nu hitut budak awewe

Ditembak ku raja mentut, balik-balik ngaburusut

( judul kawih : Tat-Tit-Tut )

10.Waktu keur heureuy sili ciwit :

Paciwit ciwit lutung

Si lutung pindah ka luhur…

( judul kawih : Paciwit-ciwit Lutung )

11. Keur milampah kaulinan campur budak lalaki jeung budak awewe :

 (1)

Oray orayan, oray naon

Oray bungka, bungka naon

Bungka laut, laut naon

Laut dipa, dipa naon

Dipandeuri..

( judul kawih : Oray-Orayan )

(2)
Tokecang tokecang
Bala gendit tosblong
Angeun kacang angeun kacang
Sapendil  kosong

( diselang ku sisindiran model kieu : )

Aya listrik di masigit, caangna ka pabrik kina
Aya istri jangkung leutik, karangan dina pipina

( balik deui kana Tokecang, tuluy sisindiran deui : )

Hayang teuing angeun waluh, angeun waluh dioncoman

Hayang teuing geura wawuh, geus wawuh rek dioconan

( judul kawih : Tokecang )

(3)
Cingciripit tulang bajing kacapit
Kacapit ku bulu pare
Bulu pare seusekeutna
Jol pa dalang mawa wayang
Jekjeknong
( judul kawih : Cingciripit )

(4) 

Ambil ambilan turuktuk hayam samantu

Saha nu diambil kuring mah teu boga incu boga ge anak minantu

Nyai nyai  *) kadieu purah nutu purah ngejo purah ngasakan baligo

Nyerieun sukuna kacugak ku kaliage

Aya ubarna urat gunting campurage tiguling nyocolan dage

( judul kawih : Ambil-Ambilan )

*)  kecap nyai sok diganti ku ngaran budak nu miluan

(5)

Sepdur sepdur mantra-mantri maan dedur

Derap depan dedur

Kahijina kaduana, katilu boleh ditangkap

( judul kawih : Sepdur )

(6)

Sur ser sur ser suling aing tulang maung

Ditoktrokan ku caladi

Diliangan ku bangbara

Dipasieup ku sireupeun

Torotot hiung torotot hiung

( judul kawih : Surser )

(7)

Sasalimpetan jajahan aing nu panjang, huy..huy *)

( judul kawih : Sasalimpetan )

*) hantem dibalikan deui sakahayang.

12.Keur milampah kaulinan husus budak lalaki atawa awewe :

(1)
Pakait-kait suku
Bitisna patumpang-tumpang
Anyaman masing pageuh
Ulah lesot masing pageuh

Anyaman masing pageuh
Tacan lesot ulah lumpat
Nganyamna ulah rusuh
Mun rusuh sok gampang labuh
( judul kawih : Pakait-Kait Suku )

(2)

Perepet jengkol jajahean
Kadempet jempol  jejeretean

Perepet jengkol jajahean
Kadempet kontol  jejeretean

( judul kawih : Perepet Jengkol )

13.Keur ulin karakawihan :

(1)

Ayang-ayang gung, gung goongna rame
menak Ki Wastanu, nu jadi wadana
Naha maneh kitu, tukang olo-olo
Loba anu giruk, ruket jeung kompeni
Niat jadi pangkat,katon kagorengan
Ngantos kanjeng dalem,lempa lempi lempong

Jalan ka Batawi ngemplong
Ngadu pipi jeung nu ompong

( judul kawih : Ayang-ayang Gung )

(2)

BANG KALIMA GOBANG
Bang kalima gobang , bang
Bangkong ditengah sawah, wah
Wahéy tukang bajigur, gur
Guru sakola désa, sa                      
Saban poé ngajar, jar                    
Jarum paranti ngaput, put           
Putri anu gareulis, lis                      
Lisung kadua halu, lu                     
Luhur kapal udara, ra                     
Ragrag di Jakarta, ta                       
Taun opat sabaraha, ha                
Haji rék ka Mekah, kah                 
Kahar dua rébu, bu                                        
Buah meunang ngala, la                               
Lauk meunang nyobék, bek                       
Béker meunang muter, ter                         
Terus ka Cikampék, pek                               
Pékna gagang kalam, lam                            
Lampu eujeung damar, mar                       
Mari kuéh hoho, ho                                       
Hotél pamandangan, ngan                          
Ngantos kangjeng dalem, lem   
Lempa lempi lempong  ngadu pipi jeung nu ompong…..
( judul kawih : Bang Kalima Gobang )

(3)

Cingcangkeling
Manuk cingkleung cindeten
Plos ka kolong bapa satar buleneng

Cingcangkeling
Manuk cingkleung cindeten
Plos ka kolong bapa satar buleneng

Pat lapat pat lapat,  pat lapat katingalan

Masih tebih keneh pisan

Layarna bodas nyengcelak,kasurung ka ombak-obak

( judul kawih : Cingcangkeling )

(4)
Kleung dalengdek, buah kopi raranggeuyan

Keun anu dewek ,ulah pati diheureuyan

( judul kawih : Kleung Dalengdek )

(5)

Tang kumeli kentang ngek ngek - Sarkawi dagang cengek

Kadupak mobil pengek - Ngajoprak bari bengek

( judul kawih : Tang Kumeli )

(6)

Cis kacang buncis nyengcle - Si anggolati kuda

Nu geulis aha ehe – Dipelet  ku kang duda

( judul kawih : Kacang Buncis )

(7)

Beas beureum reum

Reumbay kacang cang

Cang kadele le

Letah sapi pi

Pindang lubang bang

Bangkong hejo jo

Jolijopak jojoli ong

( judul kawih : Beas Beureum )

(8)

Colenak beuleum peuyeum digulaan

Awas bom batok awas bom batok

Rebu rebu randa montok leumpangna dicentok-centok

Sieun nincak tai kotok

( judul kawih : Colenak )

(9)

Cir gobang gocir - Cabe beureum lada

Cing geura taksir - Baju beureum saha

( judul kawih : Gobang Gocir )

               

(10)

Es keleneng gula batu arendogan

Hees jeung eneng tabuh satu padogdagan  

( judul kawih : Es Keleneng )

Cag loba keneh pisan mun ku urang dipaluruh..!

--------------------------------

Ditulis ku Mang Nanang

Catetan : hampura bisi salah.